Ou te manatua a o oʻu laʻitiiti, i le afiafi o le tau mafanafana i nuu i tua, e pisapisao ai le kika ma le paʻō o rane. Ina ua ea i luga lo'u ulu, sa ou feto'ai i fetu pupula. O fetu uma e susulu mai le malamalama, pogisa pe susulu, e tofu lava ma lona lalelei. O le Milky Way e iai vaitafe felanulanuaʻi e matagofie ma faaosofia ai mafaufauga.
Ina ua ou tuputupu ae, ma ou tepa aʻe i le lagi i totonu o le aai, sa punitia pea aʻu e asu ma iloa ai e le mafai ona ou iloa atu ni nai fetu. Ua mou atu ea fetu uma?
Ua faitau selau miliona tausaga o iai fetu, ma ua punitia lo latou malamalama i le tuputupu aʻe o aai ona o le faaleagaina o le malamalama.
O le faigata o le le vaaia o fetu
I le amataga o le 4,300 tausaga talu ai, na mafai ai e tagata Saina anamua ona matauina ata ma taimi. E mafai ona latou mātauina le lagi fetū i le mata le lava, ma iloa ai le 24 o le la.
Ae a o faʻaauau pea le faʻavavevaveina o le taulaga, o le toʻatele o tagata o loʻo nonofo i taulaga ua latou iloa e foliga mai ua "paʻu" fetu ma ua mou atu le susulu o le po.
O le faʻafitauli o le faʻaleagaina o le malamalama na tuʻuina atu i luma e le sosaiete faʻavaomalo faʻavaomalo i le 1930, ona o moli i fafo o le taulaga e faʻamalamalamaina ai le lagi, lea e i ai se aafiaga leaga tele i le vaʻaia o le vateatea, lea e taʻua foi o le "piso ma le faʻaleagaina o le malamalama", "faʻaleagaina malamalama" ma "Faʻalavelave faʻafuaseʻi", ma isi, o se tasi o ituaiga sili ona salalau o le filogia i le lalolagi, lea e faigofie ona le amanaiaina.
I le 2013, o le faʻateleina o le susulu o moli o le taulaga a Saina na avea ma faʻafitauli sili ona ogaoga o le puipuiga o le siosiomaga.
O tagata suʻesuʻe mai Italia, Siamani, le Iunaite Setete ma Isaraelu ua latou gaosia nei atlas sili ona saʻo e oʻo mai i le taimi nei o aʻafiaga o le faʻaleagaina o le malamalama i luga o se paneta lea e sili atu i le 80 pasene o le faitau aofaʻi o loʻo faʻaalia i moli faʻapitoa o soʻo se ituaiga, ma e toetoe lava 80. pasene o tagata i Europa ma le Iunaite Setete e le mafai ona iloa le Milky Way.
O le tasi vaetolu o le faitau aofaʻi o le lalolagi e le mafai ona toe vaʻaia fetu pupula i le lagi i le po ona o le faʻaleagaina o le malamalama, e tusa ai ma se suʻesuʻega na lomia i le Science Advances.
Ua faaalia i se suʻesuʻega a Amerika e tusa ma le 2/3 o tagata o le lalolagi o loo ola i le faaleagaina o le malamalama. E le gata i lea, o le faʻaleagaina e mafua mai i le malamalama faʻapitoa o loʻo faʻateleina i lea tausaga ma lea tausaga, faʻatasi ai ma le siʻitia faaletausaga o le 6% i Siamani, 10% i Italia ma le 12% i Iapani.
Fa'avasegaina o le fa'aleagaina o le malamalama
O vaaiga felanulanuaʻi i le po e faʻaalia ai le matagofie o le tamaoaiga o le taulaga, ma o loʻo natia i lenei lalolagi susulu o le faʻaleagaina o le malamalama.
O le filogia o le malamalama o se manatu fa'atatau. E le o lona uiga o le ausiaina o se aoga atoatoa o le filogia mama. I le gaosiga o aso uma ma le olaga, e manaʻomia se aofaʻi o le malamalama e ulufale ai i mata, ae i tua atu o se tulaga patino, o le tele o le malamalama e mafua ai ona tatou lagona le le fiafia i le vaʻaia, ma e mafua ai foʻi ni faʻalavelave faʻaleagaina o le tino, lea e taʻua o le "faʻaleagaina o le malamalama".
O faʻaaliga o le faʻaleagaina o le malamalama e eseese i taimi eseese, e pei o le susulu, faʻalavelave malamalama ma le malamalama e sola ese mai le lagi.
O le susulu e mafua mai i le susulu o le la mai le mata tioata i le ao, ma i le po, e ala i moli e faʻalavelave i galuega vaaia. O le moli faʻalavelave o le malamalama mai le lagi e oʻo atu i le faamalama o le potu malolo. Ma o le malamalama mai le mea faʻapitoa, afai e alu i le lagi, tatou te taʻua o le lagi astigmatism.
Fa'ava-o-malo, o le fa'aleagaina o le malamalama ua vaevaeina i ni vaega se tolu, e pei o, pa'epa'e malamalama fa'aleagaina, aso fa'afoliga, lanu lanu fa'aleagaina.
O le filogia paʻepaʻe e masani lava ona faasino i le mea moni e faapea, pe a susulu malosi le la, o le puipui puipui tioata, puipui piliki tioata, maamora faʻaiila ma faʻaofuofu eseese ma isi teuteuga o fale i totonu o le aai e atagia mai ai le malamalama, lea e paʻepaʻe ma susulu ai fale.
O le aso faʻatau, e faʻatatau i faleoloa faʻatau, faletalimalo pe a maeʻa le pa'ū o moli faʻasalalauga i le po, moli neon e susulu, susulu, o nisi malamalama malosi malosi e oʻo lava i le lagi, ma faia le po e pei o le ao, e taʻua o le aso faʻapitoa.
O le filogia o lanu lanu e masani lava ona faasino i le moli uliuli, moli felafolafoa'i, moli felanulanua'i ma le moli lanu mumu faʻapipiʻiina i nofoaga faʻafiafia e aofia ai le faʻaleagaina o le malamalama lanu.
*E faasino le filogia o le malamalama i le soifua maloloina o tagata?
O le filogia o le malamalama e masani lava ona faasino i le tulaga e faapea o le tele o le radiation opitika e mafua ai aafiaga leaga i le ola o tagata ma le gaosiga o siosiomaga, lea e patino i le filogia mama. E taatele le filogia o le malamalama. E i ai i itu uma o le olaga o le tagata ma aafia ai olaga o tagata ma le le iloa. E ui lava o loʻo iai le faʻaleagaina o le malamalama i tagata, e toʻatele tagata e le o iloa le ogaoga o le faʻaleagaina o le malamalama ma le aʻafiaga o le faʻaleagaina o le malamalama i le soifua maloloina o le tino ma le mafaufau.
* Faaleagaina o mata
Faatasi ai ma le atinaʻeina o le fausiaina o le taulaga ma le alualu i luma o le faasaienisi ma tekinolosi, e toetoe lava a tuʻuina e tagata i latou lava i se "malamalama malosi ma lanu vaivai" "siosiomaga vaʻaia faʻapitoa".
Pe a faʻatusatusa i le malamalama vaʻaia, e le mafai ona vaʻaia le faʻaleagaina o le infrared e le mata le lava, e foliga mai i le tulaga o le vevela vevela, faigofie ona mafua ai le manua o le vevela. Infrared ave ma galu umi o le 7500-13000 angstroms e maualuga le transmittance i cornea, lea e mafai ona mu le retina ma faaosofia ai le cataract. I le avea ai o se ituaiga o galu electromagnetic, o ave o le ultraviolet e tele lava e sau mai le la. O le faʻaalia umi i ave o le ultraviolet o le a faigofie ona mafua ai maanuminumi, mu o le la, faʻamaʻi, kanesa o le paʻu, faʻaleagaina vaʻaia ma faʻaitiitia le puipuiga.
*Faʻalavelave i le moe
E ui ina momoe tagata ma o latou mata e moeiini, e mafai lava ona ui atu le malamalama i o latou laumata ma faʻalavelave ai le moe. E tusa ai ma ana faʻamaumauga faʻapitoa, e tusa ma le 5% -6% o le le mautonu e mafua mai i le pisa, malamalama ma isi mea tau le siosiomaga, lea o le malamalama e tusa ma le 10%. "A tupu le le mautonu, e le lava le malologa o le tino, e mafai ona oʻo atu ai i faʻafitauli o le soifua maloloina."
* Fa'atupu le kanesa
O su'esu'ega ua fa'afeso'ota'ia galuega sifi po i le fa'ateleina o fua o le kanesa o le susu ma le prostate.
O se lipoti i le 2008 i le tusi talaaga International Chronobiology ua faamaonia ai lenei mea. Sa suʻesuʻeina e saienitisi 147 nuʻu i Isaraelu ma iloa ai o fafine e maualuga atu le maualuga o le faʻaleagaina o le malamalama e matua sili atu le ono maua i le kanesa o le susu. O le mafuaʻaga atonu o le malamalama e le masani ai e taofia ai le puipuiga o le tino o le tagata, e aʻafia ai le gaosiga o hormones, faʻaleagaina le paleni endocrine ma oʻo atu ai i le kanesa.
* Faia ni lagona leaga
O suʻesuʻega i faʻataʻitaʻiga manu ua faʻaalia ai pe a le mafai ona alofia le malamalama, e mafai ona i ai ni aʻafiaga leaga i lagona ma popolega. Afai o tagata mo se taimi umi i lalo o le irradiation o moli lanu, lona aafiaga faaputuputu mafaufau, o le a mafua ai foi le vaivai ma le vaivai, niniva, neurasthenia ma isi maʻi faaletino ma le mafaufau i tulaga eseese.
* E faapefea ona puipuia le filogia o le malamalama?
O le puipuia ma le pulea o le filogia o le malamalama o se galuega faʻaagafesootai, lea e manaʻomia ai le auai atoatoa ma taumafaiga faʻatasi a le malo, tagata gaosi oloa ma tagata taʻitoʻatasi.
Mai se vaaiga o fuafuaga i le taulaga, o sauniga moli o se meafaigaluega taua mo le faʻatulagaina o tapulaʻa talafeagai i le filogia o moli. Talu ai ona o le a'afiaga o le malamalama fa'akomepiuta i meaola e fa'alagolago i le malosi o le malamalama, alaleo, fa'atonuga o le malamalama (e pei o le fa'amalamalamaina sa'o o le fa'apogai o le malamalama ma le fa'asalalauina o le susulu fa'aleselesitila), e mana'omia le fa'atonutonuina o elemene eseese o moli i le tapenaina o fuafuaga mo moli. , e aofia ai le filifilia o puna malamalama, lamepa ma auala moli.
E toaitiiti tagata i lo tatou atunuu latou te iloa le afaina o le filogia o le malamalama, o lea e leai se tulaga autasi i lenei itu. E manaʻomia le faʻatulagaina o tulaga faʻapitoa o le faʻamalamalamaina o laufanua i se taimi vave e mafai ai.
Ina ia faʻafeiloaʻi le sailiga a tagata faʻaonaponei mo le maualuga o moli, matou te fautuaina le "malamalama maloloina & malamalama malamalama", faʻaleleia atili le siosiomaga moli, ma tuʻuina atu le poto masani mo le faʻamalamalamaina o tagata.
O le a le “Malamalama maloloina”? O lona uiga, o se puna malamalama e latalata i moli faanatura. O le malamalama e mafanafana ma masani, ma mafaufau atoatoa i le lanu lanu, susulu, sologa lelei i le va o le malamalama ma le paolo, puipuia le afaina o le lanumoana lanumoana (R12), faʻateleina le malosi o le moli mumu (R9), fatuina se soifua maloloina, saogalemu ma le mafanafana. siosiomaga faʻamalamalamaina, faʻafeiloaʻi lagona o le mafaufau o tagata, faʻaleleia le soifua maloloina faaletino ma le mafaufau.
Pe a olioli tagata i le tamaoaiga o le aai, e faigata ona sola ese mai le faaleagaina o le malamalama i soo se mea. E tatau i tagata soifua ona malamalama lelei i le afaina o le filogia o le malamalama. E le gata e tatau ona latou gauai atu i lo latou siosiomaga ola, ae ia aloese foi mai se taimi umi e aafia ai le siosiomaga filogia malamalama. O le puipuia ma le fa'atonutonuina o le fa'aleagaina o le malamalama e mana'omia fo'i taumafaiga fa'atasi a tagata uma, mai le puna e puipuia ai le fa'aleagaina o le malamalama.
Taimi meli: Feb-15-2023